વિકસિત ભારત માટે આગામી પેઢીના સુધારાઓ: ટેકનોલોજી અને નાગરિક-કેન્દ્રિત શાસન

ભારત સરકાર દ્વારા 'વિકસિત ભારત'ના લક્ષ્યને હાંસલ કરવા માટે નવી પેઢીના સુધારાઓને આગળ વધારવા માટે રાજીવ ગૌબાની આગેવાની હેઠળની પેનલોની રચના કરવાનો નિર્ણય ખરેખર પ્રશંસનીય છે. આ પહેલ એ વાતનો પુરાવો છે કે આપણે ભવિષ્યલક્ષી શાસન તરફ કઈ રીતે આગળ વધી રહ્યા છીએ. આ માત્ર વહીવટી પ્રક્રિયાઓને સુધારવા પૂરતું નથી, પરંતુ નાગરિકોના જીવનને વધુ સરળ અને કાર્યક્ષમ બનાવવાની દિશામાં એક મોટું પગલું છે.

કેબિનેટ સચિવ રાજીવ ગૌબા જેવા અનુભવી નેતૃત્વ હેઠળની આ પેનલોનો ઉદ્દેશ્ય સ્પષ્ટ છે: વહીવટી કાર્યક્ષમતા વધારવી, ટેકનોલોજીનો મહત્તમ ઉપયોગ કરવો, અને નાગરિક-કેન્દ્રિત સેવાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું. મને યાદ છે કે મેં ઘણા સમય પહેલા આ જ વિચારો પર ભાર મૂક્યો હતો. આજે જ્યારે હું Department of Personnel & Training (DoPT) ના ૨૦૨૪-૨૫ ના વાર્ષિક અહેવાલ અને NITI Aayog ની પહેલો જોઉં છું, ત્યારે મને સંતોષ થાય છે કે આ દિશામાં નક્કર પ્રગતિ થઈ રહી છે.

DoPT નો અહેવાલ DoPT Annual Report 2024-25 દર્શાવે છે કે કેવી રીતે 'મિશન કર્મયોગી' જેવી પહેલો સિવિલ સેવકોની ક્ષમતાઓ વધારી રહી છે, તેમને આધુનિક શાસનની જરૂરિયાતો સાથે જોડાઈને 'ભૂમિકા-આધારિત' કાર્યપ્રણાલી તરફ દોરી રહી છે. iGOT પ્લેટફોર્મ અને e-HRMS 2.0 જેવા ડિજિટલ સાધનોનો ઉપયોગ ડેટા-આધારિત નિર્ણયો લેવામાં મદદ કરે છે, જે સેવા વિતરણને વધુ કાર્યક્ષમ બનાવે છે.

ખાસ કરીને, Public Grievance Redressal Mechanism (CPGRAMS) અને તેમાં AI ના એકીકરણ પર મારું ધ્યાન ગયું છે. DoPT ના અહેવાલના પ્રકરણ ૧૭, ૨૦ અને ૨૨ માં CPGRAMS માં થયેલા સુધારાઓનો વિસ્તૃત ઉલ્લેખ છે, જેમાં AI/ML (આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ/મશીન લર્નિંગ) ટૂલ્સનો ઉપયોગ, ભાષાકીય સમાવેશકતા, અને સચિવ સ્તરના રિવ્યુ દ્વારા ફરિયાદ નિવારણને વધુ અસરકારક બનાવવામાં આવી રહ્યું છે. મને યાદ છે કે મેં મારા બ્લોગ CPGRAMS - Centralized Public Grievance Redress and Monitoring System માં, ૨૦૧૯ માં જ આ સેન્ટ્રલાઇઝ્ડ સિસ્ટમની પ્રગતિ વિશે વાત કરી હતી. ૨૦૨૧ માં, મેં સંરક્ષણ મંત્રાલયની AI-આધારિત ફરિયાદ વ્યવસ્થાપન એપ્લિકેશન વિશે લખ્યું હતું Congratulations Shri Rajnath Singhji, જે દર્શાવે છે કે ટેકનોલોજી કેવી રીતે શાસનમાં ક્રાંતિ લાવી શકે છે. આજે, આ વાસ્તવિકતા બની રહી છે.

NITI Aayog પણ 'વિકસિત ભારત માટે AI' NITI Aayog પર ભાર મૂકી રહ્યું છે. આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સનો શાસનમાં ઉપયોગ કરવાની મારી ભલામણો, જે મેં મારા બ્લોગ A Candid Admission on Deep fake Dilemma અને The Hidden Agenda of Tech Giants Gatekeepers માં રજૂ કરી હતી, તે આજે સંબંધિત બની રહી છે. મેં ડીપફેકના દ્વિધાપૂર્ણ પાસાઓ અને ડેટા પ્રાઇવસી અંગે પણ ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી Dear PM : your DEEP FAKE is here before your DEEP REAL, અને આજના સુધારાત્મક પગલાં આ બંને પાસાઓને ધ્યાનમાં લે છે તે આવકાર્ય છે.

આ પહેલો માત્ર સરકારી કામકાજને આધુનિક બનાવશે નહીં, પરંતુ નાગરિકો સાથે સરકારના સંબંધોને પણ મજબૂત બનાવશે. ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને પારદર્શિતા, જવાબદારી અને કાર્યક્ષમતા લાવવાનો આ પ્રયાસ આવનારા સમયમાં ભારતના વિકાસને નવી ગતિ આપશે. મને આનંદ છે કે મારા વિચારો અને સૂચનો આજે રાષ્ટ્રીય સ્તરે અમલમાં મુકાઈ રહ્યા છે. આ સુધારાઓની સફળતા માટે સતત પ્રયત્નો અને નાગરિકોનો સક્રિય સહભાગિતા અનિવાર્ય છે.

---

Regards,
Hemen Parekh